Zachowanie historii w jej prawdziwej formie: siła digitalizacji zabytków

Historia nie jest księgą, do której można wejść, dotknąć i zobaczyć. Pomnik za pomnikiem jest przeplatany historią naszego wspólnego dziedzictwa w Europie i na świecie. Gotyckie katedry i pomniki wojenne są świadectwem wieków kultury, rzemiosła i ludzkiego doświadczenia. Jednak jak każdy beton, zdany na łaskę żywiołów i ofiarę natury, gniją, pękają i rozpadają się.

Posługujemy się wyrafinowanymi metodami, aby zapewnić, że te zabytki przetrwają wiele stuleci, po okresie, w którym ich kamienie zaczynają niszczeć. Digitalizacja zabytków – za pomocą zaawansowanego technologicznie skanowania – staje się coraz bardziej jednym z najlepszych sposobów zachowania dziedzictwa kulturowego bez jego naruszania.

Dlaczego w ogóle digitalizować zabytek?

Wartość skanowanie zabytków tkwi nie tylko w samym ich istnieniu, ale także w ich szczegółach. Skomplikowane rzeźbienia, faktura powierzchni i dokładne proporcje są zazwyczaj nieosiągalne bez zastosowania starych metod dokumentacji, takich jak fotografie i plany. To właśnie tutaj rozpoczyna się rewolucja w skanowaniu zabytków.

Komputeryzacja zabytku tworzy trwały, niezwykle precyzyjny, trójwymiarowy zapis. Model taki jak ten można przechowywać, badać, a nawet wykorzystać do rekonstrukcji fragmentów miejsca, jeśli zostaną one utracone w wyniku katastrofy, uszkodzenia lub po prostu starości.

Co najważniejsze, kopie cyfrowe są bardziej dostępne. Studenci, architekci, badacze i podróżnicy z całego świata mogą oglądać zaawansowane modele takich starożytnych zabytków – gdziekolwiek się znajdują – bez niczego więcej niż laptopa lub zestawu słuchawkowego.

Metody skanowania zabytków: Fotografia i technologie laserowe

Istnieją różne metody digitalizacji zabytków, w zależności od charakteru miejsca i wymaganego poziomu szczegółowości.

Odbywa się to poprzez wykonywanie zdjęć o wysokiej rozdzielczości z różnych pozycji i łączenie ich za pomocą oprogramowania, które tworzy z nich trójwymiarową mapę powierzchni. Jest to szczególnie skuteczne w przypadku bardzo szczegółowych zabytków o skomplikowanej fakturze lub delikatnej sztuce, takich jak posągi czy freski.

Jednocześnie skanowanie laserowe zabytków – naziemne skanowanie laserowe, czyli LiDAR (Light Detection and Ranging) – nie ma sobie równych pod względem dokładności. Wykorzystuje ono proces, który wysyła impulsy laserowe w kierunku budynku, które odbijają się z powrotem do czujnika i są mierzone w celu utworzenia bardzo dokładnej chmury punktów danych przestrzennych. Pozwala to na pomiar rzeczywistego kształtu i wymiarów nawet najbardziej skomplikowanej architektury z dokładnością do kilku milimetrów.

Łącząc skanowanie fotograficzne zabytków ze skanowaniem laserowym, konserwatorzy mogą tworzyć gęste, precyzyjne geometrycznie modele 3D, które są również bogate wizualnie.

Zastosowanie skanowania 3D zabytków w praktyce

Skanowanie 3D zabytków to nie mrzonka – jego zastosowanie jest bardzo namacalne i realne. Posługując się przykładem z zakresu konserwacji, skanowanie 3D może służyć do monitorowania degradacji zabytków w czasie. Dzisiejszy skan można porównać ze skanowaniem sprzed pięciu lat, aby ujawnić pęknięcia, przechyły lub erozję, które w innym przypadku pozostałyby niezauważone.

W pracach restauracyjnych modele 3D mogą również pomóc rzemieślnikom w dokładnym odtworzeniu zniszczonych lub utraconych elementów. Jest to szczególnie przydatne w przypadku katastrof, takich jak trzęsienia ziemi czy pożary, gdy tradycyjne plany architektoniczne stają się nieaktualne – lub, co gorsza, nigdy nie powstają.

Z korzyści czerpią również uniwersytety i muzea. Dzięki cyfrowym kopiom utworzonym w wyniku skanowania zabytków, instytucje edukacyjne mogą tworzyć angażujące materiały edukacyjne, wirtualne wystawy lub kompleksowe analizy do celów archeologicznych – bez konieczności dostępu do oryginalnej konstrukcji.

Digitalizacja jako narzędzie demokracji

Poza korzyściami utylitarnymi, digitalizacja zabytków może również demokratyzować kulturę. Nie każdy może odwiedzić ruiny Petry czy katedry Europy Wschodniej. Jednak dzięki cyfrowym modelom opracowanym za pomocą laserowego skanowania zabytków, te ostatnie mogą być dostępne online, dzięki czemu każdy, kto ma dostęp do internetu, może „spacerować” po obiektach dziedzictwa.

Nie chodzi tylko o podróże. Cyfrowe skany mogą być jedynym trwałym dowodem na to, że zabytki są zagrożone w regionach o niestabilnej sytuacji politycznej. Model 3D mógłby kiedyś posłużyć jako podstawa do odbudowy – lub upamiętnienia – jeśli fizyczne miejsce zostanie zniszczone.

Wyzwania i przyszłość

Nawet pomimo postępu technologicznego w skanowaniu 3D zabytków, istnieją pewne wady. Skanowanie dużych, zewnętrznych struktur jest czasochłonne i wymaga specjalistycznej wiedzy oraz zasobów. Warunki pogodowe, oświetlenie i dostęp mogą spowolnić proces. Co więcej, przetwarzanie ogromnych ilości danych z chmur punktów lub fotografii wymaga zaawansowanego oprogramowania i sprzętu.

Ale nicnierobienie kosztuje więcej. Raz zniszczonego zabytku nie da się już odrestaurować. Digitalizacja jako zamiennik fizycznej konserwacji jest jednak polisą ubezpieczeniową – sposobem na zagwarantowanie, że nawet jeśli budynek zostanie utracony, jego przeszłość pozostanie.

Wnioski

Ochrona naszego dziedzictwa nie jest już wyłącznie domeną archeologów i konserwatorów – możemy to teraz robić za pomocą technologii. Skanując zabytki, zachowujemy piękno, detale i historie zapisane w kamieniu dla przyszłych pokoleń.

Era cyfrowa oferuje nam środki pozwalające zachować historię — nie tylko w pamięci, ale w starannej, trwałej formie cyfrowej — niezależnie od tego, czy odbywa się to za pomocą skanowania zdjęć, skanowania laserowego czy zaawansowanego skanowanie 3D zabytków.